برداشت او چنین بود که هماهنگی و همکاری این دو بال منافع و امنیت دو کشور، منطقه و کشورهای اسلامی را در پی خواهد داشت. اکنون به نظر می‌رسد که این نظر چقدر خوش‌بینانه و دور از واقعیت بوده است.
دو بالی که فقط چند صباحی در دوران اول دولت اصلاحات آن هم نه کامل، بلکه کمی تا قسمتی با هماهنگی یکدیگر پر می‌زدند.
مناسبات جمهوری اسلامی و حکومت سعودی طی بیش از چهار دهه گذشته، همواره دچار فراز و نشیب فراوان و عموما پر تنش بوده است.
دو قدرت منطقه‌ای و همسایه باوجود اختلافات و رقابت در زمینه‌های گوناگون، دارای منافع مشترکی در عرصه‌هایی مانند همکاری و مدیریت بازار انرژی به نفع تولیدکنندگان نفت در اوپک، امنیت خلیج فارس و منطقه خاورمیانه و آنچه که اصطلاحا همبستگی اسلامی خوانده می‌شد، هستند؛ با این حال کمتر توانسته‌اند در طی سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و برپایی حکومت جمهوری اسلامی در ایران، روابط خویش را بر پایه منافع و پیوندهای مشترک مدیریت کرده و اکنون چند سال است که پس از حادثه منی و تهاجم به اماکن دیپلماتیک عربستان در تهران و مشهد، فاقد روابط دیپلماتیک بوده و جز چند مورد تماس غیررسمی و اخیرا چهار دور گفت‌وگوی امنیتی در بغداد و ارتباطاتی در زمینه امر حج، تماسی رسمی و جدی و در سطوح سیاسی با یکدیگر نداشته‌اند.
چند دور گفت‌وگوی بغداد که در پی مساعی و مساعدت نخست‌وزیر عراق صورت گرفت، این امید را پدید آورده بود که طرفین در تلاش هستند که مشکلات فیمابین را کاهش داده و حداقل روابط دیپلماتیک خویش را مجددا احیا کنند، اما به نظر می‌رسد علاوه بر وجود اختلافات متعدد بین دو طرف از جمله در مسئله یمن و سیاست خاورمیانه‌ای و وجود شکاف جدی در مواضع دو طرف، تحولات اخیر عراق و مسئله برجام، دو مسئله عمده‌ای باشد که فعلا ادامه مذاکرات در بغداد را با دشواری و یا تعلیق مواجه ساخته است.
مناسبات تهران و نخست‌وزیر فعلی عراق نیز در پی انتخابات اخیر عراق رو به سردی نهاده است و اوضاع عراق همانند لبنان، به صحنه کشمکش جریانات شیعه هوادار جمهوری اسلامی و جریانات قوم‌گرا و مورد حمایت جهان عرب و کشورهای عرب خلیج فارس و خصوصا عربستان سعودی و امارات متحده عربی تبدیل شده است.
از سوی دیگر عربستان احتمالا منتظر سرنوشت مذاکرات احیای برجام مانده است تا دریابد که آیا توافق احتمالی، منافع و امنیت این کشور را حفظ کرده و باعث رفع نگرانی‌های موجود آن کشور خواهد شد یا خیر؟
با این حال به نظر می‌رسد مهم‌ترین عامل وضعیت فعلی فقدان علاقه و اشتیاق کافی دو کشور برای احیای روابط به محاق رفته باشد، چراکه اگر اراده‌ای برای بازسازی روابط وجود داشته باشد، طرفین می‌توانند به‌صورت مستقیم و در نقطه‌ای از منطقه و جهان و ازجمله در تهران و ریاض می‌توانند با هم به گفت‌وگو نشسته و مشکلات فیمابین را حل‌وفصل و حداقل مدیریت کنند.
اما در هر صورت همواره این نکته کلیدی را در خصوص مناسبات ایران و عربستان باید مورد توجه قرار داد که تنها هنگامی‌که مذاکرات در سطوح عالی سیاسی صورت گیرد، احتمال کاهش بحران در روابط دو همسایه و احیای مناسبات دیپلماتیک وجود خواهد داشت. بنابراین گفت‌وگوها در سطوح غیررسمی و یا مذاکرات امنیتی، بیشتر برای اطلاع از مواضع یکدیگر و ارزیابی شرایط تلقی می‌شود.
مدیرکل اسبق امور خاورمیانه وزارت امور خارجه
تبادل نظر